اموزش موسيقي

طبقه بندي و نامگذاري تكنيكهاي تنبك نوازي كه در اصطلاح “تاكسونومي تكنيك هاي تنبك” ناميده مي شود بر اساس توصيف صفات مشترك تاكسون ها يا تكنيكها صورت گرفته و آنها را در طبقات يا صنوف خاص خود قرار مي دهد. نتيجه اين تاكسونومي رده بندي شدن تكنيك ها مي باشد.
تاكسون

تاكسون يا واحد طبقه بندي در اين تاكسونومي همان تكنيك است كه مورد بررسي قرار مي گيرد.
صنف

همانطور كه قبلا گفته شد در طبقه بندي تكنيكهاي تنبك نوازي صنف چهارچوبي انتزاعي است كه تاكسون (تكنيك) مورد بررسي در آن قرار مي گيرد. هر صنف يا طبقه تكنيك داراي صفات مشترك با طبقات بالا و پايين خود است.

صفت شاخص يا تاكسونوميك تكنيك هاي تنبك

ويژگي يا صفتي كه براي مشخص كردن يا جدا كردن يك تكنيك از تكنيك ديگر به كار ميرود، صفت تاكسونوميك تكنيك هاي تنبك ناميده ميشود و آن عبارت از صفت يا صفاتي است كه بر مبناي آنها دو گروه نزديك تكنيكي به يكديگر تشابه داشته يا از يكديگر متمايز ميگردند.
بطور كلي دونوع صفت وجود دارد كه عبارتند از:۱) صفات قابل اعتماد، مانند تعداد انگشتان به كاررفته – نحوه ارتباط انگشتان با يكديگر و… به طور كلي هر ۴ نوع صفت اشاره شده در بالا از نوع قابل اعتمادند.۲) صفات غير قابل اعتماد مانند شدت و ضعف ضربات

 اولين كاربرد تاكسونومي در تكنيك شناسي تنبك شناسايي صفات مشترك و غير مشترك تكنيكهاي نوازندگي است. به اين ترتيب هر تكنيك در صنف و طبقه خود قرار مي گيرد و رابطه ساختاري – تكاملي تكنيكها با يكديگر مشخص مي شود. از طرفي مي توان تكنيكهاي جديد را حدس زد و كشف نمود. اولين گام در اين راه دستيابي به تعريفي اصولي از تكنيك در نوازندگي تمبك است (باز تاكيد ميشود كه در اين نوشتارمنظور از تكنيك همان شيوه هاي انگشت گذاري ساز است). منظور از تكنيك به طور عام عبارت است از توالي از فعاليتها جهت انجام يك كار.
اما مفهوم زير مي تواند گوياي تكنيك در تنبك نوازي باشد:

كاربرد بخشهايي از ۱دست يا ۲دست (مانند بخشهاي مختلف يك يا چند انگشت- كف دست و…) به شكل متصل يا منفصل يا استفاده از ابزاري متفاوت با دست (مانند كوبه و…) كه نيروي خود را ازبخشهايي خاص از دست (مانند مچ دست) اخذ كرده و از طريق ضربه زدن، مالش يا شيوه هايي ديگر بر روي ناحيه يا نواحيي از پوست يا چوب يا اشياء مولد صوت متصل به بدنه ساز توليد صدا نمايند.
براساس تعريف بالا و دربررسي يك تكنيك بايد به بررسي ۴ نوع مشخصه پرداخت:

۱- نحوه توليد صدا

۲- شكل تكنيك

۳- حركت درتكنيك

۴- مشخصات صوتي
هر كدام از ۴ مورد فوق مي تواند صنوف و طبقات مختلف مورد نياز براي تاكسونومي تكنيكهاي تنبك را تعريف نمايد.

تكنيك هاي تنبك از اساس يادگيري اين ساز پرطرفدار ميباشد كه البته براي نوآموزان در يك تا دو ماه اول يادگيري آن كمي سخت مي نمايد.لذا ما در اين بخش سعي كرده ايم كه به زباني ساده تكنيك هاي تنبك نوازي را به شما آموزش دهيم.
مقدمه

تنبك به فرم و شكل جام است و پوستي و از نو سازهاي كوبه اي است.
اين ساز كه با نام هاي تمبك و ضرب نيز شناخته مي شود از سازهاي محبوب كشور ماست.اين ساز به لحاظ شكل، شبيه دربوكا ساز عربي است ولي از نظر صدا بسيار متفاوت از آن است.اگرچه دربوكا امروزه در غرب بسيار محبوب شده است ولي متاسفانه تبليغاتي كه ما براي ساز مشابه و ايراني آن، تمبك كرده ايم بسيار كمرنگ بوده استدر مقايسه با دربوكا كم كاري را براي اين ساز ملي به ارمغان آورده ايم.در گذشته تنبك با نام هاي دمبلك و سپس دمبك شناخته ميشد.تنبك در عصر ما پيشرفت اساسي داشته است كه بخشي از آن بخاطر كوشش كساني مانند استاد حسين تهراني است.به جرات مي توان گفت تنبك از جنبه تنوع تكنيك نوازندگي (در اين جا منظور از تكنيك نوازندگي همان شيوه هاي انگشت گذاري ساز است) از كاملترين سازهاي كوبه اي ممبرانوفون (پوست آوا) مي باشد. بررسي اين تنوع بدون نگاهي سيستماتيك (اصولي و قاعده مند) كه در برگيرنده صفات مشترك و غير مشترك تكنيكهاي نوازندگي باشد غير ممكن به نظر مي رسد. از جمله نتايج اين ديدگاه اصولي كه در واقع هنر مرتب نمودن تكنيكها است قرار گرفتن هر تكنيك در جايگاه خود و مشخص شدن رابطه ساختاري – تكاملي تكنيكها با هم ديگر و يافتن تكنيكهاي جديد مي باشد. در اين نوشتار سعي بر اين است تا بانگاهي مختصر به مفاهيم اوليه تفكر سيستماتيك و اصول طبقه بندي از اين آگاهي در جهت رده بندي تكنيكهاي تنبك بهره گيريم.
 
تعاريف اوليه

در زير به ذكر اصول اوليه و تعاريف موردنياز در طبقه بندي پرداخته ميشود. لازم به ذكر است از اين اصول كه در رده بندي زيستي بيشترين كاربرد را دارند در طبقه بندي تكنيكهاي تنبك استفاده شده است.
۱- تاكسونومي: دانش طبقه بندي و نامگذاري موجودات – اشياء و مفاهيم در اصطلاح تاكسونومي ناميده مي شود. واژه Taxonomy مركب از دو كلمه taxis به معناي ترتيب و nomos به معناي قانون تشكيل شده است. تاكسونومي با تاكسون يا واحد طبقه بندي ارتباط داشته و آنها را بر اساس صفات مشترك در طبقات يا صنوف خاص خود قرار مي دهد. نتيجه تاكسونومي رده بندي شدن تاكسون ها مي باشد.
۲- صنف: چهارچوبي انتزاعي است كه شي مورد رده بندي در آن قرار مي گيرد. هر صنف يا طبقه داراي صفات مشترك با طبقات بالا و پايين خود است. اين رابطه را مي توان به اختصار رابطه والد- فرزند ناميد. از ديد رياضي ساختار طبقه بندي شده نموداري مانند شكل زير است كه شاخه درختي بوده وشروع آن از ريشه Root ياNode مي باشد كه نقطه اي است با صفتي مشترك در تمام شاخه ها و طبقات.
۳- تاكسون: تاكسون يا واحد طبقه بندي محتواي هر صنف است كه مورد بررسي قرار مي گيرد.

۴- صفت شاخص يا تاكسونوميك: ويژگي يا صفتي كه براي مشخص كردن يا جدا كردن يك گونه از گونه ديگر به كار ميرود، صفت تاكسونوميك ناميده ميشود و آن عبارت از صفت يا صفاتي است كه بر مبناي آنها دو گروه نزديك جانوري به يكديگر تشابه داشته يا از يكديگر متمايز ميگردند.
بطور كلي دو نوع صفت وجود دارد كه عبارتند از:۱) صفات قابل اعتماد، مانند تعداد مهره هاي بدن۲) صفات غير قابل اعتماد مانند رنگ
۵- توصيف: بررسي صفات و مشخصات يك تاكسون را گويند.
۶- نامگذاري: مهمترين اصل در نامگذاري تاكسونها در نظر گرفتن صفات مشترك بين تاكسون ها است. در واقع قصد از نامگذاري معرفي تاكسون و صنف آن است. معمولا با حركت به سمت صفات شاخص صنوف مختلف نامگذاري را مي توان تعريف نمود. مثلا به نمونه زير در مورد بلوط سفيد دقت كنيد:

صنف۱. گياه

صنف۲. درخت

صنف۳. بلوط

صنف۴. بلوط سفيد

در نامگذاري معمولا از ۲ كلمه يا بيشتر استفاده مي شود. كلمات بعدي معمولا توضيحات لازم را در مورد صفات و مشخصات اولين صنف نام گذاري ارائه مي دهند. در نهايت نام گذاري در ايجاد يكدستي – وضوح و يك ادبيات مشترك براي ناميدن تاكسونها بسيار مفيد مي باشد.
در نامگذاري از منابع مختلفي استفاده مي شود. مثلا:۱- نام افراد۲- نام مكانها۳- نامهاي ديگر

آيا نواختن تنبك سخت است؟

هيچ سازي آسان يا سخت نيست و براي نواختن هر كدام بايستي روزانه تمرين كنيد. خوب نواختن هر سازي به دو عامل زمان و تمرين نياز دارد. سازهايي مانند پيانو يا سنتور از آنجا كه از قبل كوك شده اند، در ابتدا صدايي بسيار دلنشين تر دارند. اما سازي مانند ويلن كه هنرجو خود بايستي صداي مورد نظر را ايجاد كند كمي سخت تر بنظر مي رسد.
براي آموزش تنبك چه متد هايي وجود دارد؟

بلي متدهاي متفاوتي وجود دارد. متد آقاي تهراني، اقاي افتتاح، آقاي رجبي، آقاي اسماعيلي، و آقاي اخوان
ميزان تمرين آموزش تنبك

پيشرفت در يادگيري موسيقي و كليه رشته هاي هنري بتدريج و به آرامي انجام مي شود و براي موفقيت و كسب مهارت، تمرين و ممارست لازم است. كودكان با توجه به اينكه زودتر خسته مي شوند، بهتر است تمرينهاي كوتاه مدت ترولي به دفعات بيشتر داشته باشند . پيشرفت هنرجويان در نواختن تنبك بستگي به ميزان تمرين و استعداد آنها دارد و تمرين روزانه و مداوم معمولا كارايي بيشتري دارد.
حدود قيمت ساز تنبك

قيمت تنبك از حدود يكصد وپنجاه هزار تومان به بالا مي باشد. براي تهيه ساز تنبك است با هماهنگي و راهنمايي معلم موسيقي خود اقدام فرماييد.براي خريد حتما با مربي خود مشورت كنيد و نظر او را جويا شويد. سعي كنيد از سازندگان ساز را تهيه كنيد. خريد ساز از سازنده هميشه به صرفه تر و مطمئن تر است.
ويژگي هاي يك ساز خوب چيست؟

چوب ساز بايستي بدون گره و ترك باشد. بخصوص در مورد ساز تنبك، يك تكه بودن چوب بسيار مهم است. بعضي تنبك هايي كه با چوب چند تكه ساخته مي شوند در پوست اندازي مجدد دچار ترك مي شوند.
ريشه نام

دربارهٔ وجه تسميه اين ساز، هنوز يك راي نهايي حاصل نشده‌است. بهمن رجبي معتقداست كه نام اين ساز در اصل تنبك بوده و تبديل آن به تمبك به دليل قلب حرف «ن» ساكن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقي كه در تلفظ واژهٔ «شنبه» مي‌افتد. (تنبك و نگرشي به ريتم از زواياي مختلف نوشته بهمن رجبي) اما گروهي ديگر اعتقاد دارند كه صورت «تنبك» منشاء منطقي نداشته و به همين دليل به اشتباه در ميان مردم رواج يافته است. اما در نوازندگي اين ساز از تكنيك‌هايي به نام‌هاي «تُم»، «بك»، «پلنگ» و «ريز» استفاده مي‌شود؛ بنابراين چندان بعيد نيست اگر نامگذاري «تمبك» بر اساس همين اسامي صورت گرفته باشد. از ديدگاه زبان‌شناسان واژه Tambourine كه در زبان‌هاي اروپايي براي تمبك به كار مي‌رود از واژهٔ تنبور پهلوي وام گرفته شده‌است.

سن و سال مناسب آموزش تنبك

آموزش ساز تنبك در همه سنين امكان پذير است. كودكان مي توانند به يادگيري نواختن تنبك بپردازند ولي شروع كلاس اموزش تنبك بهتر است بعد از گذراندن دوره اموزش موسيقي ويژه كودكان (ارف) باشد . نوجوانان و بزرگسالان هم مي توانند به يادگيري تنبك بپردازند .آموزش موسيقي در هيچ سني دير نيست و علاوه بر اينكه بعنوان تفريح محسوب مي شود مي تواند در تقويت حافظه و توانايي هاي ذهني نقش داشته باشد. آموختن موسيقي در هيچ سني دير نيست. بقول معروف ماهي را هر وقت از آب بگيريد تازه است!
آيا كودكان نيز مي توانند به فراگيري اين ساز بپردازند؟بلي از آنجا كه تنبك سايز كوچك براي كودكان هم هست از سنين كم هم مي توانند به فراگيري تنبك بپرداند. بهترين سن براي شروع نوازندگي از دوران كودكي است. توجه داشته باشيد در اين سنين اگرچه فراگيري كودكان بسيار بالا است اما بدليل زود خسته شدن كودكان از كارهايي كه نياز به تمركز زيادي دارد، بهتر است براي پيشرفت بيشتر، زمان تمرينات آنان را كوتاه تر و به دفعات بيشتر تقسيم كرد.

معمولا براي كوك كردن هميشه ۱ اكتاو پايينتركوك ميشه يعني ۱ پرده عقبتر براي كوك كردن سيم اول ميخواهيم كه نت دُ باشه كه ميشه  Cبه شكل زير دقت كنيد:

۱اكتاو پايينتر كوك ميكنيم كه ميشه حرف B

سيم دوم سل G

سيم دوم هم طبق روال ۱اكتاو پايينتر كوك ميشه حرفF يا F#

و در آخر اضافه كنم وقتي ساز كوك بشه باعلامت سبزنشون داده ميشه. پس باحوصله وصبراين كار رو انجام بديد. سيمهاي ساز درجه بنديهاي مختلفي داره، شما وقتي براي سازتون سيم تهيه ميكنيد معمولا ۳ درجه داره: سيم شماره۱۸ – شماره۲۰ – و شماره ۲۲
اگر بعضي دوستان درحين كوك كردن ساز زياد سيم پاره ميكنند، احتمالا سيمي تهيه كرده اند كه بسيارنازك بوده. پس به دوستان نوآموز توصيه ميشود سعي كنيد حتي المقدور سيم شماره ۲۲ تهيه كنيد كه خيلي بهتره

پيش از شروع تمرينان مي بايست سازتان را كوك نماييد. كوك كردن ساز از اهميت سزايي برخوردار مي باشد زيرا نواختن و  تمرين ساز بدون كوك درست نه تنها نتايج مناسبي را نخواهد داشت بلكه موجب از بين رفتن حساسيت گوش به عنوان اصلي ترين عامل مهم نوازندگي خواهد بود. در زير به روش هاي كوك كردن ساز سه تار و تار ، مبنا و انواع كوك هاي متداول در ميان نوازندگان تار و سه تار خواهيم پرداخت:
ساز سه تار داراي چهار سيم مي باشد.كه دو سيم اول آن مجزا و سيم هاي سوم و چهارم سه تار نيز معمولا بصورت مشترك و يكسان كوك مي گردند.
در موسيقي ايراني مبناي واحد و مشخصي براي كوك سازهايي چون تار و سه تار موجود نمي باشد و نوازندگان غالبا بر اساس سليقه شخصي و حس و حال خود در لحظه ساز را با اندك تغييراتي كوك مي نمايند. اين امر در ابتدا كمي موجب سردرگمي هنرجويان و علاقه مندان مي گردد اما در ادامه موجب تنوع در صدادهي و رنگ آميزي صوتي ساز ها مي گردد.
به عنوان مثال سيم اول سه تار كه به سيم DO نيز مرسوم مي باشد در ساز بسياري از اساتيد با تغييراتي در كوك بروي نت هاي متفاوتي چون Si ، La و … نيز كوك مي گردد. دليل اين امر تنها سليقه شخصي نوازنده و فيزيك صوتي ساز وي مي باشد. ما نيز بر همين اساس و بر مبناي شيوه هاي متداول اقدام به تعيين نت هر سيم خواهيم نمود.
همانطور كه گفته شد سيم اول را سيم Do  مي نامند و منظور نت اول چرخه ي توالي نت ها (دو) مي باشد.در سازهايي مانند سه تار مي توانيم بسته به نوع ساز كمي اين سيم را شل تر نموده و بروي نت هايي همچون Si و Si (بمل) و يا La , … نيز كوك نماييم. كوك پيشنهادي براي آْموزش ما براي سيم اول نت Si مي باشد. جداي از بحث سليقه اي با وجود ضخامت سيم هاي سه تار و عدم تسلط هنر جويان در كوك امكان پاره شدن سيم در نت هاي بالاتر همچون نت مبنا ( دو) نيز جود دارد و كوك كردن سيم اول بروي نت سي ازين امر نيز تا حدودي جلوگيري خواهد نمود.
حال به سراغ تيونر خواهيم رفت و پس از روشن نمودن آن، بروي سيم اول مضراب مي زنيم علامت هاي نشان دهنده ي روي تيونر نشاندهنده نت هاي موسيقي مي باشند. در ابتدا ممكن است اين حروف برايتان نا آشنا باشد در جدول زير حروف دستگاه تيونر و نت معادل آن را براي شناخت بهتر قرار خوهيم داد.
همانطور كه اشاره شد سيم اول را بروي نت   Si  كوك مي نماييم. يعني پس از نواختن مضراب بروي سيم اول سه تار، طبق جدول فوق دستگاه مترونوم مي بايست نت B را نشان دهد. درصورت چرخاندن بيش از حد گوشي ساز با سفت شدن بيش از حد آن، امكان پاره شدن آن بسيار مي گردد. توصيه مي گردد با وجود آشنايي نداشتن به نحوه كوك در ابتدا، پس از هربار چرخاندن گوشي به آرامي به سيم نواخته و با دستگاه نت مورد نظر را چك نماييد تا به نت مورد نظر برسيد. همانطور كه گفته شد سيم هاي سه تار معمولا بالارفتن كوك را تا حدود نت هاي DO , Re  تحمل مي نمايند و سپس پاره خواهند شد.
پس از كوك نمودن سيم اول نوبت سيم دوم مي رسد. سيم دوم نيز به نام سيم سل Sol شناخته مي شود كه به دليل اينكه سيم اول نيم پرده پايين تر از نت دو يعني بروي نت سي كوك گشته است، سيم دوم را نيز به جاي سل نيم پرده پايين تر مي آوريم. بدين ترتيب سيم دوم با توجه به علامت هاي مترونوم و بر طبق  جدول بالا بروي F (ديز)  كوك مي گردد.
در دروس اوليه و مراحل ابتدايي نوازندگي دوسيم سوم و چهارم را كه به سيم هاي بم نيز معروف مي باشند يكسان و مانند سيم اول كوك مي نماييم. يعني طبق توضيحات فوق در صورتيكه سيم اول بروي نت سي و حرف B بروي مترونوم كوك گرديده است دو سيم سوم و چهارم را نيز طبق سيم اول بروي همان نت سي و با ترتيب توضيح داده شده كوك مي نماييم.

1- رنگ چوب سه تار نمي تواند عاملي براي تعيين كيفيت خوب سه تار باشد.
1- سه تار را در محيط مرطوب قرار ندهيد (مثل فضاي آزاد در شهرهاي شمالي يا زير كولر آبي)
2-ساز را در معرض نور مستقيم خورشيد و حرارت نگذاريد زيرا تغيير حالت پيدا مي كند.
3- تا ميتوانيد ساز را در جعبه يا كاور بگذاريد.
4- ساز را آويزان كنيد و از خوابانيدن آن روي زمين خود داري نمائيد.(اگر ساز آويزان باشد گرانيگاهش بر زمين عمود خواهد بود و نيروي جاذبه ي زمين اثري بر روي دسته ي ساز نميگذارد)
5- كوك ساز در حتما مطابق نت سي بمل دياپازون كوك نمائيد تا به دسته ي ساز فشاري وارد نشود. (سيم اول سه تار نيم پرده پائينتر از دياپازون يعني سي بمل كوك ميشود ولي در اجرا و نت نويسي نت دو خوانده و اجرا ميشود)
6- اگر قرار است دستگاه خاصي را اجرا كنيد از يك ماه قبل كوك ساز را روي همان دستگاه قرار داده و تغيير ندهيد۰(حاصل اين كار اين است كه ساز به آن كوك مورد نظر عادت كرده هم لحن بهتري ميدهد هم موقع اجرا از كوك خارج نميشود)
7- در جعبه ي ساز نم گير بگذاريد.
8- با دست كثيف مخصوصا چرب ساز نزنيد.(پرده هاي ساز از بين ميروند)
9- اگر از ساز مدتي استفاده نكنيد صداي آن ميخوابد پس حتما چند وقت يك بار با ساز بنوازيد.
10- سه تار يكي از ارزانترين سازهايي است كه با قيمت هاي متفاوت و مناسب امكان خريد آن وجود دارد. با نزديك به ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان مي توانيد يك سه تار مشقي خوب داشته باشيد. و سه تار هاي معمولي قيمت هايي بيشتر دارند. سه تار هاي حرفه اي قيمتي نزديك به 2 ميليون تومان يا بيشتر دارند.

سه تار سازيست كه ويژگي هاي روحي و اخلاقي نوازنده بسيار در صدادهي آن موثر است. نوازنده اين ساز بايد هم خواني و هم آوايي نزديكي با شخصيت صدادهي ساز داشته باشد؛ سه تار ذاتا سازي كم صدا، با حالتي گرفته و نهفته است و بسيار لذت بخش خواهد بود در صورتي كه نوازنده اي درون گرا، بي تظاهر و گوشه گير با نواختن اين ساز آن را تكامل بخشد. البته اين خصيصه باعث ترويج كم تر سه تار، به نسبت ديگر سازها بوده و با وجود عدد بسيار زيادِ سه تار نوازان، ولي اين هنرمندان معمولا علاقه اي به نمايش گذاشتن هنر خود نداشتند.

صفحه سه تار مهمترين بخش براي صدادهي اين ساز است. بافت چوب صفحه و كاسه بايد مشخص باشد و بين اتصالات آن روزنه اي ايجاد نشده باشد.صداي پايين دسته با بالا دسته همخواني داشته باشد.كيفيت صداي سه تار را مي توان با تنظيم خرك و شيطانك، تا اندازه زيادي تغيير داد.صداي سيم دوم مفهوم باشد و حالت گنگي نداشته باشد.در اجراي سيم بم.سيم كاملا نرم و صدايي طبيعي داشته باشد.صداي همه ي سيمها دنبال هم باشد يعني با هم همخواني داشته باشد و در گوش دادن تفكيك سيمها سخت باشد.بلند بودن صداي ساز دليلي بر خوب بودنش نيست.با يك مضراب ويا حتي بدون زدن مضراب بايد بتوانيد چندين نت را به راحتي و با طنين خوب اجرا كنيد.در اجراي تكنيك ناله ي ساز(ويبره) هيچ مشكلي نداشته باشيد. 

≡   پس بطور خلاصه بايد گفت: صدا نه بايد به حدي كم باشد كه مجبور به استفاده از دستگاه هاي تقويت صدا بوده و نه آن قدر زياد كه شنيدن آن براي شنونده آزار دهنده باشد. ضمن اينكه صدا زبر نباشد (عدم خشوت صوت) كه شامل صداهاي اضافي يا زنگ سيم هاي ديگر موقع نوازندگي مي شود.

قبل از خريد يك سه تار خوب بايد اجزاي آن را بشناسيد، زيرا اگر به فروشنده اعتماد نداشته باشيد بايد اجزاي اصلي كه در ادامه مقاله توضيح داده مي شوند را موقع خريد تست كنيد.
≡   مضراب سه تار

سه تار يكي از سازهايي است كه با ناخن نواخته مي شود. صدايي كه از نواختن با انگشت دست از ساز ايجاد مي شود بسيار ظريف و متحيركننده است. البته كساني كه ناخن شكننده و يا امكان بلند كردن ناخن سبابه را ندارند، مي توانند از مضراب هايي كه به اين منظور ساخته شده استفاده نمايند كه معمولا از جنس فلزي يا شاخ است.
≡   كاسه

كاسه سه ‌تار از نظر شكل ساختاري شبيه به كاسه عود يا تنبور است ولي ابعاد كوچك ‌تري از آن ها دارد و فرم كلي آن گلابي ‌شكل است. طول كاسه سه ‌تار بين 26 تا 30 سانتي ‌متر، عرض آن به تناسب بين 12 تا 16 سانتي ‌متر و عمقش نزديك 13 سانتي‌ متر است. كاسه در واقع جعبه صوتي سه تار مي باشد كه معمولا از جنس چوب توت ، آزاد، افرا و گردو است.
≡   خرك 

خرك قطعه‌ اي متحرك است كه روي صفحه و به فاصله سه انگشت از انتهاي كاسه قرار مي گيرد. به طور كلي عرض خرك سه ‌تار بين 5 تا 6 سانتي‌ متر و ارتفاع آن كمتر از 1 سانتي‌ متر است.خرك معمولا از جنس چوب ساخته مي‌شود.
≡   سيم گير 

سيم گير در انتهاي كاسه نصب مي شود و انتهاي سيم ها را نگه مي دارد . جنس آن از شاخ قوچ ، چوب شمشاد جنگلي يا فوفل است. بطور كلي اجزاي سه تار بصورت زير است:

≡   دسته:  چوب بلندي است يك سر آن به جعبه صوتي و سر ديگر آن به سردسته متصل است و پرده هاي ساز روي آن بسته مي شوند ، دسته را معمولا از چوب گردو ، چوب آبنوس و چوب افرا مي سازند.
≡   صفحه: چوب توت نازك كه روي كاسه را پوشانده است و خرك روي آن قرار دارد. لازم به ذكر است مهم ترين عامل موثر در خوش صدايي در سه تار صفحه آن است.
≡   سوراخ هاي روي صفحه:  سوراخ هايي كه بر روي صفحه به منظور براي تنظيم صداي ساز ايجاد مي شوند.
≡   سر دسته: قسمتي از دسته كه گوشي هاي ساز در آن قرار دارند.
≡   گوشي:  انتهاي سيم ها به آن بسته مي شود و با چرخاندن آن مي توانيد ساز را كوك كنيد. جنس آن معمولا از چوب گردو است.
≡   پرده: از جنس روده ، الياف پليمري و يا ابريشم ساخته مي شود و روي دسته بسته مي شود و محل نت ها را معين مي كند.
≡   شيطانك: از جنس استخوان، پلاستيك و چوب ساخته مي شود و همانند خرك سيم ها را از روي آن عبور مي دهند.
≡   سيم: سه تار چهار سيم فلزي دارد كه با ضربه ناخن انگشت سبابه به ارتعاش در مي آيند.
≡   شيار كنار دسته: شياري است كه در موقع بستن پرده ها از آن استفاده مي شود.سيم‌ ها پس از عبور از شيارهاي كم‌ عمق روي خرك از طول دسته عبور كرده و توسط شيطانك به گوشي‌ها مي‌ رسند.

در طول تاريخ موسيقي ايراني، سنتور يكي از پرطرفدارترين سازها در ميان مردم بوده است و آن هم به دليل نواي دلنشين اين ساز است. صداي خوش و در كنار آن آسان جلوه نمودن نوازندگي اين ساز به طوري كه افراد مبتدي نيز مي توانند صداي خوش از آن به وجود آورند، باعث شده است كه افراد زيادي به سوي اين ساز كشيده شوند. البته سنتور سازي است كه در آغاز راه آسان ولي در ادامه بسيار سخت و دشوار مي شود به طوري كه تسلط به اين ساز مستلزم انجام تمرين هاي فراوان است.

محمدصادق خان (نفر اول نشسته از راست)بهترين سنتورنوازان از گذشته تا كنون عبارتند از محمدصادق خان )سرورالملك(، علي اكبر خان شاهي، حبيب سماع حضور، حبيب سماعي، رضا ورزنده، منصور صارمي، فرامرز پايور، رضا شفيعيان، مجيد كياني، اسماعيل تهراني، پرويز مشكاتيان، پشنگ كامكار، اردوان كامكار و … .

پرويز مشكاتيان                                            پشنگ كامكاران