دوشنبه ۱۷ شهریور ۰۴

آموزش دف تصويري

معرفي و آشنايي با انواع سازهاي موسيقي

جنس صداي دف ها معمولا به دو دسته بم و تيز تقسيم شده كه معمولا بر اساس سليقه و كاربرد نوازنده انتخاب ميشود. اما مهمترين موضوع در بحث صدادهي دف ، قدرت و صلابت صداي آن است. براي پي بردن به نوع صدادهي دف لازم است با آن نواخته شود. مواردي مانند جنس و ضخامت پوست ، قطر طوق و تعداد و فاصله زنجير هاي به كار رفته ميتواند در صدادهي آن تاثير گذار باشد.
 
معرفي برخي برند هاي شناخته شده دف

تا اينجا دانستيم كه هنگام خريد دف چه نكاتي بايد رعايت شود ، اما مهمترين ويژگي هر سازي صدادهي آن است. بنابراين هنگام خريد از كيفيت صداي دف خود اطمينان حاصل كنيد. در اين بخش به معرفي برند هاي مشهور دف ميپردازيم.

  • هاپا
  • حبيبي
  • پرسيس
  • سولو
  • ماهور
  • سما
  • خبات
  • نغمه
  • جانان

براي شروع كار لازم است بدانيم كدام دف خوب است ؟ يك دف خوب چه ويژگي هايي دارد ؟ كدام برند داراي كيفيت عالي و قيمت مناسب است ؟ تفاوت دف هاي مختلف چيست ؟
در ادامه مقاله راهنماي خريد دف به اين سوالات پاسخ ميدهيم.
 
خريد بر اساس نياز نوازنده

خريد شما كاملا وابسته به نياز و انتظار شما از آن ساز است. اين نياز ها بر اساس سطح مهارت نوازندگي شما متغير ميباشد. به طور كل هنرجويان به سه دسته مبتدي ، متوسط و پيشرفته تقسيم ميشوند. هنرجويان مبتدي به دليل تجربه كم براي خريد ساز به راهنمايي مربي موسيقي يا شخصي كه در اين زمينه اطلاعات كافي دارد نيازمند هستند.
 
بررسي فيزيكي ساز

براي خريد هر سازي لازم است كه ويژگي هاي فيزيكي و سالم بودن بدنه را مورد بررسي قرار دهيد. ويژگي هاي دف مناسب خود را ميتوانيد در ادامه مطلب بشناسيد.
 
وزن دف : اصولا وزن دف بسيار مهم است چرا كه تاثير مستقيمي در نواختن شما دارد. براي هنرجويان مبتدي معمولا دف هاي سبك با طوق باريك پيشنهاد ميشود ، چرا كه دف سبك موجب ميشود دف نوازنده ديرتر خسته شود.
البته اين موضوع هميشه صدق نميكند. براي مثال اگر هنرجوي مبتدي دستان بزرگ و قدرتمندي داشته باشد  بهتر است دفي با وزن بالاتر تهيه كند. زيرا استفاده از دف سبك براي اين افراد ممكن است احساس ناراحتي يا در رفتن از دست هنگام نواختن را بوجود بياورد.
 
نوع پوست : براي ساخت دف از دو نوع پوست طبيعي و مصنوعي استفاده ميشود. پوست طبيعي معمولا از پوست حيواناتي از قبيل گوسفند، آهو، بز، ميش و ماهي تهيه ميشود. پوست مصنوعي يا طلقي نيز معمولا در انواع مختلفي توليد ميشود كه شامل ساده يا سفيد ، طرح خورشيدي ، طرح پوست ، طرح اليت و .. است.
بهترين نوع پوست مصنوعي ، ساخت شركت آمريكايي رمو (Remo) است. اين نوع پوست معمولا در دف هاي برند هاپا مورد استفاده قرار ميگيرد.
 
روكش طوق : بر روي طوق معمولا روكشي از جنس چرم مصنوعي ، پارچه ، چرم پرز دار قرار داده ميشود زيرا مواد نخي و چرم خاصيت عرق گيري دارند.
 
شستي دف :جاي شستي استاندارد خاصي ندارد و مي تواند در دف هاي مختلف داراي انحناي متفاوتي باشد. اما نكته مهم اين هست كه اگر جاي شستي با دست شما سازگار نبود، مي توانيد فوم آن قسمت را جدا كرده و متناسب با دست خود آن را شخصي سازي كنيد.

ساختمان دف متشكل از حلقه اي چوبي (كلاف ) و پوست است. پوست مورد استفاده در دف معمولا از جنس مصنوعي ميباشد كه بر روي دهانه كلاف نصب ميشود. براي نواختن آن لازم است انگشت شست را بر روي قسمتي از كلاف به نام شستي مستقر كنيد و انگشت شست دست ديگر را بر روي پهناي كلاف قرار دهيد. پس از قرار گرفتن انگشتان شست در محل ذكر شده بقيه انگشتان دست بر روي پوست ضربه ميزنند تا صدا توليد شود. در ادامه به معرفي اجزاي دف خواهيم پرداخت.
 
به طور كلي اجزاي دف به شرح زير ميباشد :

كمانه
حلقه چوبي دف كمانه نام دارد. عرض اين حلقه ۵ الي ۶.۵ سانتي متر و قطر آن معمولا ۵۰ الي ۵۵ سانتي متر است. نحوه ساخت كمانه داراي استاندارد هايي است كه در صورت رعايت آنها دف از صداي مطلوبي برخوردار خواهد شد. اين استانداردها شامل تقارن در شكل دايره اي كمانه و كشيده شدن يكسان پوست از طرفين ميباشد. روي قسمت پشتي حلقه ، يك فرو رفتگي وجود دارد كه محل قرار گيري انگشت شست نوازنده است و اصطلاحاً  به آن شستي مي‌گويند.
ساخت كمان به دو روش صورت ميگيرد :
يك كمه

در اين روش از چوبي به  قطر ۱٫۵ سانتي‌ متر استفاده ميشود. هنگام ساخت كمانه يك كمه براي ايجاد شكل دايره اي ، دو سر چوب را به يكديگر متصل ميكنند. اين نوع كمانه، در برابر كج شدن ناشي از فشار پوست مقاوم است و وزن سبك‌ تري دارد.
دو كمه

براي ساخت كمانه دو كمه از دو چوب با قطري در حدود نيم سانتي‌ متر كه روي هم پرس شده‌اند استفاده ميشود. اين نوع كمانه سنگين تر از كمان يك كمه است اما در برابر فشار پوست، مقاومت بيشتري دارد.

پوست
دف با دو نوع پوست طبيعي و مصنوعي توليد ميشود. البته امروزه به دليل مزاياي بيشتري كه پوست مصنوعي نسبت به طبيعي دارد ، اين نوع براي ساخت دف ها رايج تر است. در ادامه ويژگي هاي پوست مصنوعي را مورد بررسي قرار ميدهيم.

  • برخورداري از كوك ثابت
  • يك دست بودن سطح پوست
  • يكنواختي مواد سازنده در كل پوست
  • عدم تغيير حالت بر اثر جذب رطوبت
  • عدم خارج شدن از كوك در حين اجراكشش يكسان پوست و در نتيجه تاب برنداشتن كمانه
  • تجزيه نشدن توسط باكتري و ميكروب
  • نداشتن بوي نا مطبوع
  • عدم ايجاد بيماري و حساسيت
  • داشتن صدايي استاندارد، مناسب براي نواختن در كنسرت و استوديو
  • داشتن وزن سبك تر 

حلقه ها
در لبه داخلي كمانه ميخ هايي قلاب مانندي نصب شده كه حلقه هاي فلزي به صورت ۳ تايي يا ۴ تايي از آن آويزان ميشود. به اين حلقه‌ هاي فلزي جلاجل نيز گفته ميشود.
 
گل ميخ ها
گل ميخ ها ، ميخ هاي سر تختي هستند كه به منظور ثابت نگه داشتن و مهار كردن پوست بر روي كمانه تعبيه شده اند. اين ميخ ها بر روي ضخامت ۱.۵ سانتي متري پشت كمانه نصب ميشوند.

وجود تعداد زيادي از سازهاي كوبه اي در موسيقي ايراني نشان دهنده اهميت ريتم يا وزن در موسيقي ما است. سازهاي كوبه اي متنوعي در موسيقي سنتي ايراني استفاده ميشود اما به جرعت ميتوان گفت دف سازي منحصر به فرد در بين ديگر سازها محسوب ميشود. در نگاه كلي دف داراي ساختار نسبتا ساده اي است، اما از قدمت طولاني اي برخوردار ميباشد. صداي عرفاني و عميق اين ساز به موسيقي صلابت ميبخشد و مخاطب را به خلسه فرو ميبرد.
دف در موسيقي ما نقش پر رنگي را ايفا ميكند و جزو سازهاي قديمي و اصلي ايراني به شمار مي رود. امروزه اين ساز از مشهور ترين سازهاي كوبه اي در ايران است كه در مناطق مختلف كشور براي اجراي موسيقي فولكلور و اصيل ايراني مورد استفاده قرار ميگيرد. همچنين يادگيري آن بين افراد جوان بسيار رايج ميباشد. لازم به ذكر است كه نواختن دف نه تنها در ايران بلكه در آسيا و به خصوص كشورهاي خاورميانه رواج دارد.
 
نگاهي به تاريخچه دف

اين ساز در نقاشي غارهاي ميان سنگي در Lakha Juar ، Bhimbhetka و نقش برجسته امپراتوري آشور به تصوير كشيده شده است. نام دف به زبان پهلوي (يك زبان ايراني باستان) دپ (dap) است. برخي از تصاوير دف در نقاشي هايي يافت مي شود كه مربوط به دوران پيش از ميلاد مسيح است. همچنين وجود دف ايراني در نقش برجسته هاي بيستون حاكي از حضور اين ساز قبل از ظهور اسلام در ايران است.
بنابر اين ميتوان گفت ساز دف با اينكه ريشه روحاني در موسيقي ايران دارد ، قبل از بوجود آمدن موسيقي عرفاني نيز مورد استفاده قرار ميگرفت. با اين حال واضح است كه ساز دف از قديم تا كنون نقش مهمي در موسيقي ايران داشته است.
 
حضور دف در دوره هاي تاريخي 

دف نه تنها در دوره امروزي بلكه در گذشته دور نيز از اهميت زيادي برخوردار بوده است. اين ساز عنصري مهم در زمان ساسانيان بود. همچنين ، در سنگ تراشي طاق بستان (بناي يادبود مشهوري واقع در ۵ كيلومتري شمال شرقي شهر كرمانشاه) نوعي طبل با قاب مربعي وجود دارد كه اين طبل ها در خاورميانه باستان (عمدتا توسط زنان در جوامع كرد) ، يونان و روم نواخته مي شد و از طريق فرهنگ اسلامي به اروپا رسيد. درعيد نوروز (اولين روز سال نو ايراني و جشنواره ملي مردم ايران) و ساير جشن ها در دوره هاي ساسانيان (۲۲۴ ق. م. – ۶۵۱ م.) دف همراه ضيافت ها بوده است. بر اساس تحقيقات انجام شده نيز دف در تلاوت دعاهاي مزدايي (زرتشتي) استفاده مي شده است.
 
اعراب دف و ساير آلات موسيقي خاورميانه را به اسپانيا وارد كردند و اسپانيايي ها دف و ديگر آلات موسيقي (مانند گيتار) را در قرون وسطي اروپا اقتباس و تبليغ كردند. در قرن پانزدهم ، از دف فقط در مراسم صوفيه استفاده مي شد. عثماني ها آن را در قرن هفدهم به اروپا وارد كردند. هنر دف نوازي در كردستان ايران و ساير مناطق ايران با تلاش صوفيان ايراني به اين مرحله والايي  رسيده است. به خصوص در قرن ۲۰ دف همچنان مانند دوران باستان به عنوان بخشي مهم از موسيقي هنر ايراني (موسيقي سنتي يا كلاسيك) محسوب ميشده است.
 
نواختن دف داراي حالت ها يا به عبارتي ريتم هاي مختلفي است، اين حالت ها از استاد به دانشجو منتقل شده و امروزه به عنوان رديف و دستگاه شناخته مي شوند. همانطور كه قبل تر به آن اشاره كرديم، دف از گذشته تا كنون در ايران نقش مهمي در موسيقي داشته و با مذهب در ارتباط بوده است. به همين دليل دف به عنوان سازي عرفاني و معنوي شناخته ميشود.